İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile İstanbul Üniversitesi (İÜ) iş birliğiyle gerçekleşen “Vefatının 7. Yılında Şeyhülmüverrihin Halil İnalcık” Açık Oturumu 25 Temmuz 2023 tarihinde, İÜ Doktora Salonu’nda gerçekleştirildi. Oturum konuşmalarını Prof. Dr. İlber Ortaylı, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü ve Marmara Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Coşkun Yılmaz, İÜ Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak, İÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İdris Bostan ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası ilişkiler Bölüm Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Fatih Bayram üstlendi.

Oturuma Fatih Kaymakamı Cafer Sarılı, Üsküdar Kaymakamı Adem Yazıcı, Hatice Yerlikaya ve Günhan İnalcık katıldı.

“Tarihe Emek Veren İnsanlara Gösterilen İlginin Bir Yansıması”

İlk olarak oturumun başkanlığını üstlenen İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü ve Marmara Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Coşkun Yılmaz konuşmasına başladı. Sözlerine “Bu toplantı aslında tarihe emek veren insanlara gösterilen ilginin bir yansıması. Tarihe ödenen vefa borcunun milletimiz nezdinde de nasıl karşılık bulacağının bir yansıması” diyerek başlayan Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, Prof. Dr. Halil İnalcık ile tanıştığında bir genç olarak saygı gördüğünü, büyük insanların vasıflarının muhatabına insan nazarıyla bakmak ve onu kıymetlendirmek, cesaretlendirmek olduğunu anlandığı söyledi.

“Halil İnalcık’ı bir ilim adamı olarak tanımak çok önemli ama insan olarak tanımak ondan çok çok daha önemli” diyen Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz, kişinin birikiminin ve zirvesinin, insani vasıflarla şekillendirmiş ve taçlandırılmış olduğu durumlarda kalıcı olabileceğini ifade ederek konuşmasını sonlandırdı.

“Fevkalade İlgili Bir Genç”

Prof. Dr. İlber Ortaylı, “Türkiye’nin Arapça ve bilhassa Farsça alanında çok değerli insanları vardı. Bunlar Ankara’da yoktu. Ankara’ya bunlar celb edildiler. Zamanın bir hafızıkütübu, bir ayaklı kütüphanesi olan İsmail Saib Efendi’nin Bayezid’de oluşturduğu, sayısı galiba 100 küsür bini aşan yazmaların da katılmasıyla kuruldu Dil Tarih. Ve bu fakültenin ilk yılında alınanlardan biri de Halil Bey’di” diyerek Prof. Dr. İnalcık’ın Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde eğitim gördüğünü anlattı. Prof. Dr. Ortaylı, Prof. Dr. İnalcık’ın lise öğretmeni Abdülbaki Gölpınarlı’dan öğrendiği edebiyatın, şiir sanatının ve edebiyat tarihi meselelerinin değme edebiyat tarihçilerinde olmadığını, Prof. Dr. İnalcık’ın eserlerinde Abdülbaki Gökpınarlı’nın ekolünün büyük bir etkisi olduğunu söyledi.

Prof. Dr. İnalcık’ın Almanca ve Fransızca’yı Ankara Bozkırı’nda öğrendiğini vurgulayarak “Fevkalade ilgili bir genç olarak yetişmiştir” diyen Prof. Dr. Ortaylı , yabancı dil öğrenmenin önemine de değindi. “Halil Hoca’nın talebesi olmak sıradan bir iş değildir. Bir sıkıntıdır ve bir imtiyazdır” şeklinde konuştu.

Prof. Dr. İnalcık’ın hayatının son yirmi yılında İstanbul Tarihi ile ilgilendiği ve bu alana büyük katkıları olduğunu söyleyen ve Batı Oryantalizminin çöktüğünü ifade eden Prof. Dr. Ortaylı, “Batının belirli bir döneminde klasik batı eğitiminin yetiştirmesiyle çok büyük önemli simalar çıkaran Batı Oryantalizmin artık o safhanın çok gerisinde kaldığını, Türklerin bazı alanlarda bir hamle kaydettiğini fakat bu hamlenin büyük ölçüde yanlış olduğunu yer yer belirtmek zorundayım. Onun için kendisinin metoduna, çalışma sistemine, olaylara bakışına, siyasi değerlendirmelerine dikkat ederseniz bir 20. yüzyıl Türk tarihçisinin portresine sahip olursunuz” dedi.

Son olarak Bernand Lewis’in “Köprülü ve Barkan zamanlarının büyük alimleriydi. Halil Bey bütün zamanların en büyüğüdür” diyen Prof. Dr. Ortaylı, İnalcık için “Her zaman için eksikleri kapatan ve bazı yönleri kolay geçilemeyen biri” dedi.

“Üniversitemiz Adına Güzel Bir Gün”

İÜ Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak, vefatının 7. Yılında Şeyhülmüverrihin Halil İnalcık Açık Oturumu’na ev sahipliği yapmanın gurur verici olduğunu söyledi. Prof. Dr. Ak, Halil İnalcık’ın tarih ilmine çok şey kazandırdığını anlattı. Tarih ilminin kronolojik sıralamadan oluşan bir bilgi yığını zannedildiğini ve siyasi olaylarla sınırlandırıldığını ifade eden Prof. Dr. Ak, Prof. Dr. İnalcık’ın çalışmalarına bakıldığı zaman tarih ilminin sınırlarını görmenin mümkün olduğunu ifade etti.

Prof. Dr. Ak, Osmanlı Devleti’nde esasında bir medeniyetin temsil edildiği, Prof. Dr. İnalcık’ın çalışmalarında da Osmanlı Dönemi’nin her yönüyle bir medeniyet olduğunun anlatıldığını dile getirdi. “Halil İnalcık Hoca seçtiği konular ve bu konuları ele alış biçimi, metodolojisiyle aslında her yazısında ders vermiştir. Hem alan göstermiş hem de o alanların nasıl işleneceğine dair bir plan, program ve yöntemleri bize sunmuştur” diyen Prof. Dr. Ak, “Açtığı yol gerçekten uğurlu ve bereketli bir yol oldu. Hocamızın da çalışmalarıyla tarih ilmi sıradan bir hikayeler alanı gibi görülürken, bugün en önde gelen alanlardan birisi haline dönüştü” dedi ve konuşmasını bitirdi.

“Osmanlı ile Özdeşleşmiş Tek Türk Tarihçisi”

İÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İdris Bostan, Prof. Dr. İnalcık’ı “Biyografisine sığmayan bir bilim adamı” olarak tanımladı. “İnalcık Hoca hakikaten ömrünün uzunluğu kadar verdiği eserlerinde ve çok çeşitliliği ve yönlülüğü ile Osmanlı Tarihi’ni bütün cephelerinde temsil eden mümtaz bir tarihçi olduğu için onun hakkında bir şeyler söylemek çok kolay değil” diyen Prof. Dr. Bostan, Fuat Köprülü, Ömer Lütfi Barkan ve Fernand Braudel gibi hocaların İnalcık üzerindeki etkilerinden bahsetti. Prof. Dr. Bostan, Prof. Dr. İnalcık’ın doğru insanlarla doğru zamanda karşılaştığını, onlarla birlikte tarihçiliğinin oluştuğunu, Prof. Dr. İnalcık’ın kadirşinas biri olduğunu ve bazı eserlerinin hala aşılabilir olmadığını söyledi.

“Bir Dünya Tarihçisidir Halil İnalcık”

İstanbul Medeniyet Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Fatih Bayram, Prof. Dr. İnalcık ile öğrencilik yıllarında tanıştığını söyledi. Yüksek lisans tez jürisinde Prof. Dr. İnalcık’ın bulunduğunu, çok yerinde eleştiriler yaptığını ve tezin daha iyi olmasına büyük katkı sağladığını belirten Doç. Dr. Bayram, doktora döneminde Prof. Dr. İnalcık ile yaşadığı anılardan bahsetti.

Son olarak Prof. Dr. Halil İnalcık’ın kızı Günhan İnalcık, organizasyonun kıymetinden bahsederek teşekkürlerini sundu.

Oturumun ardından Prof. Dr. Halil İnalcık’ın Fatih Camii Haziresi’nde bulunan kabri ziyaret edildi.