İstanbul’un Fethi’nin 565. yıldönümü kapsamında, İstanbul Üniversitesi ve Vakıf Araştırmaları Merkezi’nin (VAKAR) iş birliği ile düzenlenen “İstanbul’un Fethi Kutlamaları İlk Tekke ve İlk Şehitler” Paneli, 29 Mayıs 2018 tarihinde İÜ Rektörlük Binası Doktora Salonu’nda gerçekleştirildi. 

Panelde İÜ İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi ve VAKAR Başkanı Prof. Dr. Ahmet Kala, Boğaziçi Yöneticiler Vakfı Vakıf Müdürü ve Kültür Tarihçisi İbrahim Ethem Gören ile Boğaziçi Üniversitesi Topluluk Araştırmaları Başkanı ve Boğaziçi Üniversitesi Öğrencisi Esra Öz konuşma yaptılar.
“Tekkeler Bakımsız ve Boş Kalınca Yıkılıp Gitmiştir”
İÜ İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi ve VAKAR Başkanı Prof. Dr. Ahmet Kala konuşmasında şunları dile getirdi: “İlk tekke ve ilk şehitlikle ilgili 1451-1453 tarihleri arasındaki bu gelişmenin bilinmediği anlaşılıyor. Bu konu İstanbul’un tarihçesinde çok meşhurdur. Tekkeler bakımsız ve boş kalınca yıkılıp gitmiştir. Rumelihisarı üzerindeki bu şehitlik ve tekkesi zannediyorum ki bundan sonra en çok duaların yapılacağı yer olacaktır. İlk şehitlik ve ilk tekkenin ortaya çıkışıyla yayınlanmış kitaplar ve makaleler var. Benim gördüğüm kadarıyla tüm bunları toparlayıp yeni bir kitaba dönüştürmemiz lazım. VAKAR tarafından bu çalışmalar destekleniyor. Bu çalışmaların finanse edilmesi kolay olmuyor. İstanbul Araştırmaları Bilim Dalı ve VAKAR, destekleyici iş adamlarının olduğu bir grupla beraber bu çalışmaları yürütüyor.”
1451-1453 tarihleri arası dönemin önemine dikkat çeken Prof. Dr. Ahmet Kala konuşmasına şöyle devam etti: “İlk şehitlik şüheda kuyusu ilk şehitlik toplu mezarlığı, topluca gömüldüğü için şehitlerin isimleri yok ama mutlaka bir makam taşı var. Bir diğer konu da şehitlik tekkesidir. Şehitliğin bakımı tekkeye verilmiş bir görev. Onun için de şehitlik tekkesi adı veriliyor. Burayı ziyaret edenlere hizmet sunmak amacı vardır. Rumelihisarı’nın arkasında bu şehitliği en tepede görebiliyoruz. Makam taşının sonradan mı konulduğuyla ilgili tartışmalar var. Böyle iddialar olmasının sebebi Fatih Dönemi mezar taşları incelendiği zaman farklılıklar olduğu söyleniyor. Sonucu elde edecek bir taş incelemesi yapılabilir.”
“Şüheda Kuyusu İslam Tarihinde İkinci Toplu Şehitlik”
Boğaziçi Yöneticiler Vakfı Vakıf Müdürü ve Kültür Tarihçisi İbrahim Ethem Gören konuşmasında, İstanbul’un fethinin tarihçesinden söz ederek, “Şüheda kuyusu sadece İstanbul için değil İslam toplumu ve İslam tarihi açısından da önemi haiz bir yerdir. İslam tarihinde Uhud’dan sonra ikinci toplu şehitliktir. İstanbul’un fethi müyesser olduktan sonra da Ebu Feth Muhammed Fatih Han Hazretlerinin yapmış olduğu ilk icatlardan birisi Rumeli Hisarı Şehitlik Dergahını tesis etmek olmuştur. Şehitlik dergâhı tesisinin iki önemli gündemi var. Bunlardan biri İstanbul’a manevi bir ocak olması ve manevi bir hayatın yaşanması, İslamiyet’in hakikatlerinin öğretilmesidir. İkincisi ise 855 yılı İstanbul’un fethinden iki yıl önce şehit düşen askerlerin hatıralarının yâd edilmesi. Dolayısıyla buranın ilk şehidi Mahmut Bedrettin ikinci şehidi de oğlu ve eşi. Şehitlik dergâhının büyüklüğü yaklaşık 20 dönümlük arazi. Ancak fetih müyesser olduğunda tekkenin büyüklüğü Rumelihisarı sahilinden Zincirlikuyu’ya uzanıyor. O tüm arazinin geliri burada kurulan vakıflara atfediliyor. Burayı uzun yıllar, Osmanlı asırları boyunca tasavvuf neşesinin yaşadığı bir yer olarak görüyoruz. 18. yüzyılda burası aslında bir Nakşibendi Tekkesi. Buraya daha çok deniz subayları ve leventler gittiği için burası biraz da siyaseten Bektaşiliğe geçiyor” dedi.
İbrahim Ethem Gören, Rumelihisarı hakkında bilgilerini sunduktan sonra sözlerine şu şekilde devam etti: “1862 tarihli bir Rumelihisarı haritası yakın zaman önce bulundu. Bu haritayı okuduk. Bu harita çok net bir şekilde bunlardan bahsediyor ve İstanbul’un fethinin geçtiği haritada çok net bir şekilde gözüküyor. 1950 yılında orada bir merasim yapıyor. Önce bölgeyi temizliyor. Toprağın altında kalmış olan şüheda kuyusunu tekrar yükseltiyor. O bölgeyi şenlendirdikten sonra hem fetih süresi okunuyor hem de bir mehter takımını oraya getiriyor. İstanbul’un fethi orada kutlanıyor. 1950’li 60’lı yıllarda da bölgede imar ve inşa faaliyetleri olurken şehitliğin önemli bir kısmı bir kısmı harap ediliyor. İkinci bir tahribat da 80’li yıllarda oluyor. O bölge şehitlik olmaktan çıkıp parka dönüştürüldü. Orada insanlar maalesef şehitliğin üzerinde dolaşıyorlar.”
“Bizim Amacımız İlk Şehitlik ve Tekkenin Tanınması”
Boğaziçi Üniversitesi Topluluk Araştırmaları Başkanı ve Öğrenci Esra Öz ise konuşmasında, “Ben tarih bölümü öğrencisi değilim. Hiçbir zamanda tarih bölümde olmadım. Boğaziçi Üniversitesi Şehir Araştırmaları topluluğunda da kimse tarih bölümünde değil. Biz burada gerçekten tarihinden ziyade neler yapılabileceğini dava edinen gençler olarak böyle bir topluluk kurmuş olduk. Yaşayanlardan ziyade ölmüşlerimize de vefamızı göstermemiz gerektiğini düşünüyorum. Kasım 2016 yılında biz bu topluluğu kurduk. Bu topluluğun amacı bizim dahi bilmediğimiz sonradan öğrendiğimiz şehitliğin olduğudur. Biz burayı neden tanımıyorduk? İnsanlar neden tanımıyor? Burası ikinci büyük toplu mezarlık. Aslında ümmetin dert edinmesi gereken bir yer şuan bulunduğu vaziyetiyle. Daha okulun civardaki kimselerin, Rumelihisarı’ndaki halkın varlığından bir haber olduğu bir mekan. Biz açıkçası bunu kendimize dert edindik ve burada neler yapabileceğimizin araştırmalarını yapmaya çalıştık. İzinle şehitliği ziyaret etmek istedik. Belki hakkımız olan bir şey ama topluluk olarak bunu da elde edebildiğimizi düşünüyoruz. Biz hem buranın tanınmasını ve hem de hakkımız olan ziyareti muhafaza etmek istiyoruz. Her sene fetih zamanı orada bir anma program yapmak istiyoruz. Bizim amacımız ilk şehitlik ve tekkenin tanınması. Bu konuda yapılacak çalışmalar bundan sonra sizin için de önem teşkil edecektir diye düşünüyorum” dedi.
Panel, konuşmacılara plaket takdim edilmesinin ardından sona erdi.
Haber: Çağla KONAT
İÜ Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü