Dokuz binin üzerinde yayınıyla akademik eğitime öncülük etmeyi ilke edinen İstanbul Üniversitesi Yayınevi, “Türkiye’de Eğitim, İstihdam ve Yetiştirmede Olmayan Gençler" isimli yeni kitabı 26 Kasım 2021 günü yayımladı.

İstanbul Üniversitesi ile Gençlik ve Spor Bakanlığı iş birliğiyle, gençlerin istihdam sürecinde karşılaştıkları sosyo-ekonomik zorlukları ve genç işsizliğini kapsamlı şekilde ilk kez inceleyen eserin editörlüğünü Prof. Dr. Levent Şahin, Doç. Dr. Osman Akgül ve Arş. Gör. M. Erkam Kocakaya üstlendi.

Kitap, “Neden Etki ve Boyutlarıyla Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne De Yetiştirmede (NEİY) Olan Gençler”, “Türkiye’de Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne De Yetiştirmede Olan Gençler Profil Araştırması”, “Türkiye’nin Ulusal NEİY Stratejisi: Kurumsal Yaklaşım ve Öneriler” isimli üç ana bölümden oluşuyor.

“Neden Etki ve Boyutlarıyla Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne De Yetiştirmede (NEİY) Olan Gençler”

Kitabın birinci bölümünde; “Kavramsal Çerçeve ve Kapsam, Gençlerin NEİY Olma Nedenleri, NEİY Olmanın Gençler Üzerindeki Etkileri, NEİY Gençlere Yönelik Politika ve Programlar” konuları yer alıyor.

Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne De Yetiştirmede olarak ifade edilen “NEİY” kavramının; güçlendirilmiş, cesareti kırılmış gençlerin yanı sıra, hastalık, engellilik, bakım sorumluluğu ve ev işlerine katılma gibi istem dışı nedenlerle ekonomik olarak aktif olmayan bireyleri de içermesiyle oldukça geniş bir kitleyi temsil ettiği vurgulandı. NEİY olma nedenlerinin ise “bireysel nedenler”, “aile kaynaklı nedenler”, “eğitim kaynaklı nedenler”, “çevresel nedenler” ve “emek piyasası kaynaklı nedenler” ile ortaya çıktığı belirtilerek NEİY olma nedenlerinin ülkelere, bölgelere, kişilere göre farklılık gösterebileceği ifade edildi.

NEİY olma nedenlerinde olduğu gibi, NEİY olma etkilerinin de ülkelere, bölgelere kişilere göre değişiklik gösterebileceği belirtildi. NEİY olmanın gençler üzerinde yaşam kalitesi, gelecek beklentisi, fiziksel ve ruhsal sağlık gibi bireysel nitelikte etkileri olabileceği gibi sosyal siyasi ve iktisadi sonuçları olan çevresel nitelikte etkilerinin de söz konusu olabileceği ifade edildi. Araştırma kapsamında NEİY olma etkileri; aile üzerine etkiler, bireysel etkiler, çevresel etkiler, politik yaklaşım üzerine etkiler ve emek piyasası etkileri şeklinde sınıflandırıldı.

NEİY olan gençlerin sayısının özellikle gelişmiş ülkelerde 2008 kriziyle birlikte artarak görünür hale gelmesiyle birlikte, bu durumdan endişelenen hükümetlerin acil gündem maddesi olarak söz konusu gruba dahil olan gençlerin oranını azaltmaya yönelik etkili politika ve uygulamalar üretme çabalarının başladığı ifade edildi. NEİY olmanın nedenlerinin çeşitli olması, bu konuda yapılacak olan çözüm politikaların da çeşitliliğini zorunlu kıldığı belirtildi.

Gençlik politikalarının üretilmesi ve faaliyete geçirilmesi noktasında Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin öne çıktığı belirtilerek bu doğrultuda önemli belgelerden birinin Avrupa 2020 Stratejisi olduğu ifade edildi. Ekonomik krizden çıkmayı, kriz öncesi büyüme ivmesinin yeniden yakalanmasını ve 2020 yılına kadar karşılaşılacak sorunlara karşı güçlü bir Avrupa’nın inşasını hedefleyen Avrupa 2020 Strateji Belgesi üç öncelik, beş hedef ve yedi ana girişimden oluştuğu belirtildi.

Stratejinin “akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme” önceliği doğrultusunda belirlediği beş hedeften birinin 20-64 yaş arası nüfusun istihdam oranının %69 seviyesinden %75 seviyesine çıkarılması, okulu erken bırakanların oranının %15 seviyesinden %10 seviyesine düşürülmesi ve 30-34 yaş arası yükseköğrenim mezunu nüfus oranlarının ise %31 seviyesinden %40 seviyesine yükseltilmesi olduğu vurgulandı. Bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi amacıyla uygulamaya konulan ve “Amiral gemisi” olarak da isimlendirilen yedi girişimden biri “Hareket Halindeki Gençlik” girişimidir. Hareket Halindeki Gençlik girişimi kapsamında tüm gençlerin potansiyelini ortaya çıkarmak hedeflenmiş olduğu ve NEİY sorununa odaklanmanın da öneminin vurgulandığı belirtildi.

Avrupa 2020 Stratejisi ve Avrupa İstihdam Stratejileri kapsamında üye ülkelerden üstlenilmesi beklenen diğer bir programın Gençlik Garanti Programı (Youth Guarantee) olduğu belirtildi. Gençlik Garanti Programı’nın Avrupa Komisyonu tarafından bir tavsiye niteliğinde olduğu belirtilerek söz konusu politikaların her üye devlettin ‘Gençlik Garantisinin’ uygulanması için alınacak önlemleri tanımlamakta olduğu ifade edildi.

Gençlik Garantisini uygulayacak ülkelerin dikkat etmesi gereken birtakım ilkeler mevcut olduğunu belirtilerek; gençlerin heterojen bir grup olmaları ve özellikle NEİY gençlere özel bir odaklanmaya ihtiyaç olduğunun göz önünde tutulması, karşılıklı yükümlülük, uygulayacak olan ülkelerin hareketsizlik döngülerinin potansiyelini ele almaları şeklinde sıralandı.

Türkiye’nin Ulusal NEİY Stratejisi çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülen özel programlar, hedef kitle, amaç, uygulama içeriği ve nihayetinde elde edilen sonuç ve sosyal etki başlıkları ile detaylandırıldığı belirtildi. Bu kapsamda ulaşılan program örnekleri “Kamu İstihdam Hizmetleri Örnekleri, Eğitimde Telafi Sınıfları / Derslerine Yönelik Programlar, Dezavantajlı Gençlere Yönelik Programlar, Finansal Destek Programları, Mesleki Eğitim/Çıraklık/İş Deneyimi Programları, Rehberlik ve Danışmanlık Programları” şeklinde sıralandı.

“Türkiye’de Ne Eğitimde Ne İstihdamda Ne de Yetiştirmede (NEİY) Olan Gençler Profil Araştırması”

İkinci bölümde, “Profil Araştırması: Metodoloji ve Örneklem”, “Ölçek Geliştirme: NEİY Neden ve Etki Ölçekleri”, “Türkiye’de NEİY Genç Profili”, “Türkiye’de Gençler Neden NEİY?”, “Türkiye’de NEİY Olmanın Gençler Üzerindeki Etkileri” başlıklı konular bulunuyor.

Türkiye’de ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede olan gençler (NEİY) dünyada giderek artan bir sorun alanı olarak nitelendiriliyor. Araştırmada, Türkiye’de 15-29 yaş grubunda bulunan NEİY gençlere yönelik detaylı profil araştırmalarına yer verilmiştir. Buna göre, NEİY gençlerin demografik özelliklerine bakıldığında %56’sı erkek, %44’ü kadınlardan oluşuyor. Yaş grubu bağlamında ise %36,9 oranında 20-24 yaş, %35,7 oranında 25-29 yaş ve %27,4 oranında 15-19 yaş grubundakiler araştırma evrenini oluşturuyor. Katılımcıların eğitim durumlarına bakıldığı zaman en yüksek katılımın %44,9 oranı ile lise mezunları, %23,8 oranı ile ilköğretim mezunları ve %16,2 oranı ile lisans ve üstü mezunlarının olduğu görülüyor. En düşük katılımın %0,4 oranı ile okuryazar olmayan NEİY gençlerden oluştuğu belirtiliyor.

Araştırmaya göre, en fazla katılımın %32,5 ile Marmara Bölgesi’nden olduğu görülmekte ve onu %14,5 ile İç Anadolu, %13 ile Güneydoğu Anadolu, %11,8 ile Akdeniz, %11,2 ile Ege, %8,8 ile Doğu Anadolu ve %8,2 ile Karadeniz bölgeleri takip etmektedir. Araştırmada; NEİY olmanın bireysel, sosyal ve ekonomik olmak üzere üç farklı alanda etkisi olduğu tespit edilmiştir. Katılımcılar, NEİY olma nedenlerini “eğitim”, “birey”, “aile”, “çevre” ve “emek piyasası” başlıkları altında sıralamıştır. Gençlerin NEİY olma nedenlerin arasında eğitimden kaynaklanan sorunların önemli olduğu ifade edilmiştir. Araştırma, gençlere güçlü amaçlar kazandıran ve talepleri karşılayan bir sistem oluşturma gerekliliğini savunmaktadır. Bu amaç doğrultusunda mesleki eğitim ve çıraklık eğitimi gibi kurslarla NEİY gençlerin hedeflenmesi gerektiği ifade edilmiştir. Yapılan görüşmeler sonucu, NEİY gençlerin %67,8’i (103 kişi) eğitiminin yarıda kaldığını, %32,2’si (49 kişi) ise eğitiminin yarıda kalmadığı gözlenmiştir. Araştırmada, katılımcıların eğitimlerini yarıda bırakma nedenlerinde öne çıkanlar “eğitim sisteminin sorunlu veya yetersiz olması”, “gelir yetersizliği”, “COVID-19 pandemi süreci”, “ailevi sorunlar”, “kişinin çalışmak zorunda olması”, “yüksek lisans eğitiminin gerekli olmadığını düşünmesi” şeklinde sıralanmıştır.

Araştırmaya göre, NEİY gençlerin hane gelir düzeyinin %77,3’ünün 5.000 TL ve altında olduğu tespit edilmiştir. Bunların %48,5’i 2501 -5.000 TL arasında bir gelire sahiptir ve %28,8’i 2.500 TL ve altında gelir elde etmektedir. Bu veriler ışığında NEİY gençlerin daha çok yoksul ailelerde yoğunlaştığı belirtilmiştir. Bu nedenle NEİY gençlerin alanı dışında işlerde çalıştığı gözlenmiştir. Araştırmadaki katılımcıların %71,9’u tam zamanlı, %20,1’i yarı zamanlı çalışmıştır ( %2,9’u soruya tam olarak yanıt vermemiştir). Tam zamanlı tecrübeye sahip NEİY gençlerin çalışma koşullarının zorlayıcı olduğu ifade edilmiştir. Profil analizinde bir diğer önemli veri işsizlik süresidir. Araştırmaya göre NEİY gençlerin işsizlik süresi arttıkça cesaretlerini yitirdiği ve çeşitli kronik sorunlar meydana geldiği tespit edilmiştir. NEİY gençlerin profil araştırmasında, hanenin toplam aylık geliri arttıkça gençlerin iş arayışında bulunma oranının azaldığı belirtilmiştir. İş arama süresine bakıldığında ise %48,7’si 6 ay ve üzeri, %29’u ise 12 aydan uzun süredir iş aramaktadır. Gençlerin iş arama yöntemleri arasında ilk sırada internetin olduğu görülmüştür. NEİY gençlerin %50,7’si internetteki kariyer siteleri aracılığıyla iş aradığını söylemiştir. Araştırma, Türkiye’de gençlerin NEİY olma nedenlerinin farklılaştığını ifade etmektedir ancak en belirgin 5 faktörü şöyle sıralamaktadır: “ekonomik krizlerin etkileri, sosyal eşitsizlikler, gerekli sosyal bağlantılarının olmaması, bulunduğu eğitim düzeyinin yeterli olduğunu düşünme, düşük ücretle bir işte çalışmaktansa çalışmamayı tercih etme eğilimi”

Araştırmada derinlemesine görüşülen gençlerin %64,5’i hem eğitim hem de istihdam dışı olmalarının bir zorunluluk olduğunu belirtmiştir. Kendi tercihi olduğunu belirtenlerin oranı ise %24,3’tür. Gençlerin zorunlu olarak eğitim ve istihdam dışında kalma nedenlerinden birinin pandemi olduğu ifade edilmektedir. Pandemi nedeniyle eğitim ve istihdam dışı kaldığını söyleyenlerin oranı %19,1 olarak açıklanmıştır.

Araştırmacılar, gençlerin NEİY olmalarının fiziksel ve ruhsal sağlık, yaşam doyumu ve yaşam kalitesi üzerinde etkileri olduğunu tespit etmiştir. Yaptıkları görüşmeler sonucu, gençlerin NEİY olmalarının yaşam kalitelerini olumsuz yönde etkilediği gözlenmiştir.

Araştırma kapsamında, NEİY gençlerin istihdam sürecinde karşılaştıkları sosyo-ekonomik zorluklar ve etkileri, sergiledikleri tutumlar profil araştırması yöntemiyle sorgulanmıştır.

“Türkiye’nin Ulusal NEİY Stratejisi: Kurumsal Yaklaşım ve Öneriler”

Üçüncü ve son bölümde, “İstatistiklerle Türkiye’de NEİY Gençlerin Görünümü, NEİY ile Mücadelede Kurumsal Yaklaşım, Ulusal NEİY Stratejisi İçin Stratejik Öneriler: NEİY Gençlere Yönelik Stratejik Model Tasarımı” başlıklı konular yer alıyor.

Ülkelerin, NEİY gençlere yönelik politika ve uygulamalar geliştirebilmesi ve sorunları çözmeye yönelik adımlar atabilmesi NEİY oranlarının detaylı bir şekilde bilinmesine bağlı olduğu ifade edildi. Türkiye’de, NEİY gençlere ilişkin temel istatistikler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Avrupa İstatistik Kurumu (EUROSTAT) tarafından açıklanmakta olduğu belirtildi. Bu bağlamda Türkiye’deki NEİY gençler; yaş grupları ve cinsiyete, eğitim durumuna, çalışma hayatlarına ve yaşadıkları bölgelere göre bir sınıflandırma içinde değerlendiriliyor. NEİY gençlerin, cinsiyet kadar yaş grupları bazında da alt kırılımlarda incelenmesi eğitim ve istihdam politikalarının etkinliği için önem arz ederken bu gençlerin eğitim düzeyine göre incelenmesi politika ve programların hedef kitlesini belirlemede önem arz ediyor.

Eğitim, istihdam ve yetiştirme süreçlerinin dışında olan nüfus meselesi, Türkiye gibi hızla büyüyen ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile küresel ekonomide önemli bir aktör olma yolunda ilerleyen ülkelerin en önemli gücü olan “gençlik kaynağının” fırsattan tehdide dönüşmesine işaret etmesi bakamından önem arz ettiği belirtildi. Türkiye’de bu konuda “Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İŞKUR, Milli Eğitim Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı” gibi kurum ve kuruluşların plan ve programlar çerçevesinde çalışmalar yaptığı ifade edildi.

Araştırmada, özel politika gerektiren gruplar arasında yer alan gençliğin sorunlarına yenilikçi çözümler geliştirilmesi katılımcı, sürdürülebilir, bütüncül ve disiplinler arası bir yaklaşımı gerekli kıldığı belirtildi.

NEİY gençlere yönelik stratejik model tasarımları; “Erişim Modeli Tasarımı, Yetkinlik Modeli Tasarımı, Yetiştirme Modeli Tasarımı, Yerleştirme Modeli Tasarımı” olmak üzere 4 gruba ayrılıyor. Bu noktada başarılı uygulamaların sürdürülebilir kılınması gençlere yönelik etkin bir “erişim modeli” içermesi ile mümkün olduğu belirtildi. Bu model doğrultusunda gençlerin tabi olduğu eğitim müfredatı, 21. yüzyıl becerileri, geleceğin meslekleri, mevcut beceri ve yetkinlikler, mevcut iş piyasası beceri gerekleri dikkate alınarak yenilikçi bir “Yetkinlik Modeli” tasarımı ile yeniden ele alınması gerektiği ifade edildi. Ayrıca bu sürecin eğitimler sonrasında pratik uygulamaların deneyimleneceği “Yetiştirme Modeli” tasarımı ile desteklenmesi gerektiği ve mevcut faaliyet ve uygulamalara ilaveten bir “Yerleştirme Modeli” tasarımı ile bir bütünün parçası olarak planlanıp uygulamaya geçilmesi gerektiği vurgulandı.

Haber: Ceyda Demir, Pelin Şahin

İÜ Kurumsal İletişim Koordinatörlüğü​