İstanbul Üniversitesi'nin uzak tarihi, mekân tasavvuru açısından İstanbul'un fethinden hemen sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından Zeyrek ve Ayasofya'da açılan İstanbul'un ilk medreselerine; ilim silsileleri bakımından ise Maveraünnehir ve Irak-Hicaz coğrafyasında etkinlik gösteren ilim muhitlerine ve Selçuklu asırlarında Nizamülmülk yönetiminde kurulan müesseselere kadar geri götürülebilir. Medrese eğitiminin odağında fıkıh/hukuk bulunmasından ötürü İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi bu mirasın birincil sahibidir. Mekân itibariyle dikkat çeken başka bir husus, 425 yılında Theodosius ve Valentinus tarafından kurulan hukuk mektebinin fakültemizin bugünkü yerleşim sahasında (capitolium tepesinde) kurulmuş olmasıdır. 

Ülkemizde modern hukuk eğitimi, Osmanlı modernleşmesi bağlamında devletin merkezileştirilmesi fikrinin ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Tanzimat reformlarını uygulayacak devlet memurları yetiştirmek maksadıyla kurulan Mekteb-i Maarif-i Adliye (1839) ve Mekteb-i Ulûm-ı Edebiye (1839) adlı okullar, hukuk mekteplerinin habercisidir. Bu bağlamda Mekteb-i Mülkiye-i Şâhâne'nin (1877) temelini oluşturan Mekteb-i Fünûn-ı Mülkiye (1859) ve programında hukuk öğretimine geniş yer veren tercüme odası da hatırlanmalıdır. 

Ülkemizde ilk hukuk okulu şeyhülislâmlık tarafından Muallimhane-i Nüvvâb (1855) adıyla açılmıştır. Divan-ı Ahkâm-ı Adliye (1868) ve nizamiye mahkemelerinin kurularak tanzim edilmesinin ardından modern hukuk müfredatlı bir hukuk eğitimi ortaya çıkmıştır. Divan-ı Ahkâm-ı Adliye nezareti bünyesinde açılan Kavânîn ve Nizamât dershanesi (1870), bu çerçevedeki ilk hukuk okuludur. Ardından Mekteb-i Sultanî bünyesinde açılan yüksek mekteplerden biri olan Mekteb-i Hukuk-ı Sultanî (Mekteb-i Sultanî Hukuk Mektebi (1874) gelmektedir. Uzun ömürlü olmayan bu girişimler hukuk mektebi fikrinin gelişimi açısından fevkalâde önemlidir. 

Mekteb-i Hukuk-ı Şâhâne hemen bütün hukuk sahalarının tedvin edildiği, mahkeme teşkilatının baştan sona tanzim edildiği ve meşrutî idare tecrübesinin geçirildiği bir ortamda 7 Kasım 1878 tarihinde kurulmuştur. Sultanahmet Camii ve Ayasofya arasında, Adliye Nezareti'nin bahçesindeki binası iki yıl içinde inşa edilmiş ve 17 Haziran 1880 perşembe günü öğretime başlanmıştır. Mekteb-i Hukuk, ülkemizdeki hukuk mektepleşmesinde istikrarın yakalandığı bir tecrübe olarak dikkat çekmektedir. Bu tecrübeden ileriki yıllarda Selânik, Konya, Bağdat, Beyrut ve Ankara Hukuk mektepleri de pay almıştır. Bununla beraber ilk hukuk mektepleşmesi girişimlerinin ve bilhassa Mekteb-i Hukuk'un mirası, kurumsal devamlılık açısından İstanbul Hukuk Fakültesi'nde toplanmaktadır. Tanzimat sonrası gelişmeler, Türkiye'nin ihtiyaçlarını karşılama kapasitesine sahip ve Avrupa hukuk fakültelerinin eğitim standardını yakalamış bir fakülte oluşturma amacını sağlamaya dönüktür. İstanbul Hukuk Fakültesi, Cumhuriyet'in ilanı öncesinde hukuk eğitimine ait bütün gelişme ve yenilikleri kendi bünyesinde toplamış ve bütünleştirmiştir.

Kuruluşuna dair resmî belgelerde açıkça belirtildiği üzere Mekteb-i Hukuk kuruluşundan itibaren Darülfünun'un bir şubesi olarak düşünülmüştür. Darülfünun açma girişimlerinin başarısızlığı nedeniyle 22 yıl bağımsız olarak faaliyet gösteren Mekteb-i Hukuk, II. Abdülhamid'in tahta çıkışının 25. yılı münasebetiyle Darülfünun-ı Şâhâne (1900) kurulunca Darülfünun'un bir şubesi sayılmış; Darülfünun'dan önce kurulup kendi teamüllerini oluşturmuş bir şube olarak yeni kurulan diğer şubelere (Edebiyat, Tabiiye ve Riyaziye, İlahiyat) model olmuştur.

Fakültemizin adı, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Darülfünun-ı Osmanî Hukuk Şubesi; 1919 Darülfünun Nizamnamesi'nden sonra Hukuk Medresesi; Cumhuriyet'in ilanından sonra ise 1924 tarihli ve 493 sayılı Kanun ile İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi olarak değiştirilmiştir. Fakültemiz, 1919 Nizamnamesiyle tüzel kişilik kazanarak özerk bir yapıya kavuşmuş; 1924 tarihli Kanun, bu özerk yapıyı teyit etmiştir. İsviçreli Prof. Dr. Albert Malche'nin 29 Mayıs 1932 tarihli raporuna dayanılarak 31 Temmuz 1933 tarihinde, 2252 sayılı Kanunla Darülfünun ilga edilmiş ve İstanbul Üniversitesi örgütlenmiştir. Hukuk Fakültesi 1933 Reformu olarak bilinen bu değişiklikten sonra Darülfünun'dan Üniversite'ye nakledilenler, Almanya'dan ayrılmak zorunda kalarak Türkiye'ye sığınan profesörler ve genç kuşak akademisyenlerle yeni bir döneme girmiştir. İstanbul Hukuk Fakültesi, bu dönemde de akademik çalışmalar, kanunlaştırma hareketleri ve hukuk eğitimi konusundaki öncü rolünü sürdürmüştür.